Με «στρατηγική ψυχραιμία» αντιμετωπίσει τις τουρκικές προκλήσεις η Ελληνική Κυβέρνηση!

ANALUSH     

 Του Χρήστου Καπούτση

 

        Η Τουρκία , κλιμακώνει τις προκλήσεις της στο Αιγαίο, καθώς προβαίνει σε έμπρακτη αμφισβήτηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Η Τουρκία επιχειρεί να δημιουργήσει, μια αεροναυτική και στρατιωτική πραγματικότητα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, από την οποία προσδοκά να αποκομίσει, κυριαρχικά,  πολιτικά, στρατιωτικά , οικονομικά  και διπλωματικά οφέλη. Δεν είναι μόνο οι υποθαλάσσιες έρευνες από τα τουρκικά πλοία  Cesme  και  Piri Reis, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Είναι και οι συχνές διελεύσεις τουρκικών πολεμικών πλοίων, πολύ κοντά  στις ελληνικές ακτές, διελεύσεις , που οριακά  μπορεί  να χαρακτηρισθούν ως αβλαβείς. Επίσης,  καθημερινές  είναι οι παραβάσεις των κανόνων εναέριας κυκλοφορίας στο FIR Αθηνών και οι  παραβιάσεις του ελληνικού εναερίου χώρου, ενώ συχνά  έχουμε και προκλητικές υπερπτήσεις, οπλισμένων τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών, πάνω από ελληνικά νησιά ή από τις θαλάσσιες ζώνες τους.

Και ακόμη, είναι πλέον έμπρακτη αμφισβήτηση από την Τουρκία του δικαιώματος που έχει η Ελλάδα, να διοργανώνει   επιχειρήσεις έρευνας και Διάσωσης στο Αιγαίο, πέραν από τον 25ο μεσημβρινό, δηλαδή τη νοητή γραμμή που χωρίζει στη μέση το Αιγαίο και εγκλωβίζει στη ζώνη της τουρκικής δραστηριότητας, μεγάλα ελληνικά νησιά, όπως η Ρόδος, η Κω, η Σάμος, η Χίος, και η Λέσβος.

Η έντονη τουρκική δραστηριότητα στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο, δεν είναι αποσπασματική και περιορισμένης σημασίας, όπως παρουσιάζεται από τα περισσότερα ελληνικά ΜΜΕ, έντυπα και ηλεκτρονικά. Πρόκειται,  για μεθοδική και συστηματική προώθηση της αναθεωρητικής πολιτικής της Άγκυρας, που αθροιστικά διαμορφώνει προϋποθέσεις υπεροχής της Τουρκίας,  στις πολύ εύθραυστες γεωπολιτικές ισορροπίες στην περιοχή. Γι’ αυτό ακριβώς, η υποβάθμιση της τουρκικής αναθεωρητικής και επεκτατικής πολιτικής από τα εγχώρια ΜΜΕ, που ενθαρρύνει την κυβέρνηση σε «παθητική» αντιμετώπιση, θα πρέπει να μας προβληματίσει,   για την σκοπιμότητα. Η εκχώρηση εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων από πλευράς συνεπειών, είναι σαφώς υπέρτερη της βαθειάς οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα, διότι το διακύβευμα είναι η επιβίωση στον ιστορικό χρόνο του  Ελληνικού έθνους.

Το ερευνητικό σκάφος «ΠΙΡΙ ΡΕΙΣ»

Το τουρκικό ερευνητικό πλοίο το «ΠΙΡΙ ΡΕΙΣ»  το απόγευμα της Παρασκευής 16^ης Ιουλίου, με εντολή της τουρκικής Κυβέρνησης διάβηκε  τον «Ρουβίκωνα».   Μπήκε εντός των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, στην περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου.

Το τουρκικό σκάφος πραγματοποίησε  έρευνες για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το «ΠΙΡΙ ΡΕΙΣ» δεν ενοχλήθηκε  από  την παρουσία ενός περιπολικού σκάφους του Ελληνικού Λιμενικού και ολοκλήρωσε   τις έρευνες του,  σε περιοχή που η δικαιοδοσία των υποθαλάσσιων ερευνών ανήκει στην  Ελλάδα.

Το  Τουρκικό  σκάφος,   που έχει το όνομα του τούρκου ναυάρχου Πιρί  Ρέις, που αρχικά έδρασε στην Μεσόγειο ως πειρατής για 30 χρόνια μέχρι το 1502, αλλά μετά η Οθωμανική Αυτοκρατορία τον έκανε Ναύαρχο και ακολούθως, έφτιαξε τους πλέον αξιόπιστους ναυτικούς χάρτες της Μεσογείου, πραγματοποίησε  έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών.  Σύμφωνα με το νέο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, το παράκτιο κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχικά Δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας. Η παρουσία του τουρκικού ερευνητικού σκάφους σε ελληνική περιοχή και οι υποθαλάσσιες έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας , χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών, συνιστούν  ευθεία προσβολή των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων. Οι  βαρύτατες  προκλήσεις  των Τούρκων, με τα πλοία «ΤΣΕΣΜΕ» και «ΠΙΡΙ ΡΕΙΣ», αποτελούν casus belli, εφόσον η χώρα μας διέθετε αξιόπιστη πολιτική αποτροπής. Μάλιστα την Τρίτη 20 Ιουλίου (επέτειος της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής στην Κύπρο), η Τουρκία έστειλε και πάλι το ερευνητικό σκάφος «ΤΣΕΣΜΕ» του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού,  για έρευνες στην περιοχή της Θράκης. Είναι η πρώτη φορά από το 1974 που η Τουρκία βγάζει τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Α. Μεσόγειο και πάντα σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας,  δύο ερευνητικά σκάφη ταυτοχρόνως.

Οι αντιδράσεις της Ελληνικής Κυβέρνησης στις τουρκικές προκλήσεις είναι εξαιρετικά ήπιες και χαρακτηρίζονται σύμφωνα με δηλώσεις των αρμοδίων υπουργών ΥΠΕΘΑ  Β.Βενιζέλου και αν.ΥΠΕΞ Δ.Δρούτσα , από «στρατηγική ψυχραιμία»!  Είναι χαρακτηριστικό ότι έχει ανατεθεί στο Λιμενικό Σώμα η επιτήρηση της δραστηριότητας των τουρκικών ερευνητικών πλοίων,  ενώ τα Υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας έχουν περιοριστεί στο  ρόλο του παρατηρητή!

Ο αν.ΥΠΕΞ Δ.Δρούτσας, διαμαρτυρήθηκε για την συμπεριφορά της Τουρκίας στο Αιγαίο, στον ΥΠΕΞ της Τουρκίας ΑΧΜΈΤ Νταβούντογλου που συναντήθηκαν στην πρωτεύουσα του Καζακστάν ΑΛΜΑΤΙ , στο περιθώριο της Υπουργικής Συνόδου του ΟΑΣΕ. Επίσης, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών ενημέρωσε σχετικά τον ομόλογό του των ΗΠΑ, Τζέιμς Στάινμπεργκ, καθώς και τους υπουργούς Εξωτερικών της Γερμανίας και της Γαλλίας.

Η τουρκική πλευρά είναι ξεκάθαρο ότι επιδιώκει το «φλερτ» με την κρίση, επειδή θεωρεί ότι εξυπηρετεί μεσο-μακροπρόθεσμα την εξωτερική πολιτική της. Άλλωστε, ο Α. Νταβούτογλου επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία στον Δ. Δρούτσα (το ίδιο έπραξε και ο Τ. Ερντογάν στις συνομιλίες που είχε με τον Γ. Παπανδρέου στην Αθήνα) ότι «ως καλοί γείτονες μπορούμε και πρέπει να τα βρίσκουμε απευθείας μεταξύ μας και να λύνουμε τις διαφορές μας χωρίς τη μεσολάβηση τρίτων». Δηλαδή, απευθείας διάλογος με στόχο την απεμπόληση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων...

Πάντως ,  ο ΥΠΕΘΑ Ευ. Βενιζέλος, σχολιάζοντας την Τουρκική δραστηριότητα, σε συνέντευξη τύπου προς τους στρατιωτικούς συντάκτες  είπε ότι : « Η Ελλάδα ούτε παραχωρεί ούτε παραιτείται ούτε θέτει σε αχρησία οποιοδήποτε κυριαρχικό της δικαίωμα. Όλα τα κυριαρχικά της δικαιώματα είναι ενεργά».

Ωστόσο οι δηλώσεις του Β.Βενιζέλου δεν συνέτισαν την  Άγκυρα που αξιοποιεί την ελληνική «αδράνεια» και προσπαθεί να επιβάλει de facto τις αξιώσεις της σε βάρος της ελληνικής κυριαρχίας. Σε ανάλογες περιπτώσεις, με το «ΧΟΡΑ» το 1976 και με το «ΣΙΣΜΙΚ» το 1987, οι τότε Πρωθυπουργοί Κ.Καραμανλής και Α.Παπανδρέου, είχαν θέσει σε ετοιμότητα τον στρατιωτικό μηχανισμό της χώρας και είχαν απειλήσει με πόλεμο την Τουρκία,  αν δε απέσυρε τα ερευνητικά της πλοία από την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Και φυσικά τα τουρκικά πλοία απεχώρησαν…

                                    *

Υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ

 Να δούμε όμως, τι ακριβώς είναι η υφαλοκρηπίδα.

Η Υφαλοκρηπίδα είναι τμήμα του παράκτιου βυθού της θάλασσας, που ξεκινάει από τα χωρικά ύδατα και εκτείνεται μέχρι βάθους 200 μέτρων.          Όταν η προέκταση αυτή της υφαλοκρηπίδας υπολογίζεται από την  "ηπειρωτικής ακτής" τότε πρόκειται για ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα (continental shelf), ενώ όταν αυτή υπολογίζεται από την  "νησιωτική ακτή" τότε πρόκειται για νησιωτική υφαλοκρηπίδα (insular shelf). Και στις  δύο περιπτώσεις, τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική υφαλοκρηπίδα κατά το Διεθνές Δίκαιο,  η κυριαρχία ανήκει στο κράτος όπου και ανήκουν οι αντίστοιχες ακτές (παράκτιο κράτος). Το παράκτιο κράτος, σύμφωνα με την ισχύουσα νομολογία (Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 του ΟΗΕ)  έχει συγκεκριμένα κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας. Στο παράκτιο κράτος ανήκουν σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1982 τα ορυκτά του εδάφους και του υπεδάφους του βυθού. Το σημαντικό είναι ότι τα νησιά, οι νησίδες και οι βραχονησίδες έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα, όπως ρητά προβλέπει το νέο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας του 1982.

Ευρύτερη έννοια της υφαλοκρηπίδας είναι η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Η ΑΟΖ περιλαμβάνει και τον βυθό και την υπερκείμενη του βυθού θαλάσσια περιοχή.  Σύμφωνα με τη Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (ή του Montego Bay) που συχνά αναφέρεται και ως το «νέο Δίκαιο της Θάλασσας»,  η ΑΟΖ  είναι μία νέα ζώνη θαλάσσιας δικαιοδοσίας και δικαιωμάτων των παράκτιων κρατών, με τεράστιο εύρος (μέχρι 200 ναυτ. μίλια από τις ακτές), που περιλαμβάνει τα ύδατα, το βυθό και το υπέδαφος της περιοχής της, και αρχίζει μετά το τέλος της αιγιαλίτιδας ζώνης.

Η ελληνοτουρκική διαφορά για τη υφαλοκρηπίδα

Η Ελλάδα θεωρεί την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ως τη μοναδική ελληνοτουρκική διαφορά. Εκτιμά ότι, πρόκειται για  νομικής φύσεως ζήτημα , μεταξύ των δύο χωρών και συνεπώς,  προκρίνει τη δικαστική διευθέτησή της, από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η  Τουρκία θέτει το ζήτημα κατά τέτοιο τρόπο ώστε να καθίσταται σαφές ότι οι διεκδικήσεις της υπερβαίνουν κατά πολύ τα δικαιώματά της τα οποία απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο. Ουσιαστικά, η Τουρκία αποβλέπει στην απόκτηση δικαιωμάτων υφαλοκρηπίδας δυτικά των ελληνικών νήσων του Ανατολικού Αιγαίου και κατά συνέπεια στον εγκλωβισμό τους ,  σε μία ζώνη τουρκικής δικαιοδοσίας.

Να διευκρινίσουμε ότι: Η  οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας , αφορά μόνο δύο  συγκεκριμένα σημεία. Το πρώτο είναι στη θαλάσσια προέκταση της συνοριακής γραμμής στη Θράκη και το άλλο τη θαλάσσια περιοχή μεταξύ των ελληνικών νησιών που βρίσκονται κοντά στις ακτές της Τουρκίας  και αφορά τα νησιά του Βορείου και Ανατολικού Αιγαίου και στη Δωδεκάνησο. Είναι σαφές ότι η οριοθέτηση , δεν αφορά  ολόκληρη την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου όπως όψιμα ισχυρίζεται η Τουρκία!

Επιπλέον, όπως σαφώς προβλέπεται από το Διεθνές Δίκαιο και τη σχετική νομολογία (Σύμβαση της Γενεύης 1958, Σύμβαση 1982 Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας, Απόφαση Διεθνούς Δικαστηρίου για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας 1969) τα νησιά έχουν πλήρη δικαιώματα υφαλοκρηπίδας παρά τους περί του αντιθέτου αβάσιμους νομικά ισχυρισμούς της Τουρκίας.

Στον πυρήνα της τουρκικής διεκδίκησης επί της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, βρίσκεται ο ισχυρισμός ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα και κατά συνέπεια η οριοθέτησή της στο Αιγαίο πρέπει να γίνει με βάση τη μέση γραμμή (25ος Μεσημβρινός) από βορά προς νότο, μεταξύ τουρκικών παραλίων και των απέναντι παραλίων της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η Τουρκία προτείνει την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας με βάση  την αρχή της ευθυδικίας (equity). Όμως η υιοθέτηση αυτής της λύσης θα σήμαινε ότι τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου θα περιβάλλονται από τουρκική υφαλοκρηπίδα και συνεπώς, θα είχαμε  νέα σύνορα στο Αιγαίο!

Το εντυπωσιακό είναι ότι η Ελληνική Κυβέρνηση, ενώ εμμένει στη οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, δεν κάνει καμιά αναφορά για την ρύθμιση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), έννοια ευρύτερη της υφαλοκρηπίδας. Η οριοθέτηση της ΑΟΖ θα επέλυε και την εκκρεμότητα της υφαλοκρηπίδας, κατά τρόπο απόλυτα ευνοικό για τα εθνικά μας συμφέροντα. Γιατί όμως η Ελληνική Κυβέρνηση δεν προβάλει το θέμα της διευθέτησης της ΑΟΖ; Μήπως για να μην αποκαλυφτούν τα τουρκικά σχέδια και καταρρεύσει ο μύθος  της ελληνοτουρκικής προσέγγισης και φιλίας , που προωθεί ασμένως η Ελληνική Κυβέρνηση, διακατεχόμενη από φοβικά σύνδρομα έναντι της Τουρκικής  ισχύος;

                                           *

Η κρίση του 1976    

Με σκοπό την έρευνα για την ύπαρξη πιθανών κοιτασμάτων, το τουρκικό επιστημονικό σκάφος «Χόρα» αποπλέει στις 23 Ιουλίου του 1976 από τα στενά του Βοσπόρου για το Αιγαίο. Το βράδυ της 6ης Αυγούστου 1976 το «Χόρα» παραβιάζει για πρώτη φορά την ελληνική υφαλοκρηπίδα. Το πρωί της 7ης Αυγούστου γίνεται η δεύτερη παραβίαση. Είχε προηγηθεί, στις αρχές του χρόνου, ο εντοπισμός των κοιτασμάτων πετρελαίου στον Πρίνο. Η κυβέρνηση Καραμανλή μπροστά στην ωμή πρόκληση επιλέγει το δρόμο των διπλωματικών παρεμβάσεων. Καταθέτει προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ζητώντας την πολιτική καταδίκη της Τουρκίας και τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων!

Ο μετέπειτα πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, που εκείνο το χρονικό διάστημα βρισκόταν σε περιοδεία στη Θράκη, με την ιστορική φράση «βυθίσατε το Χόρα», δείχνει τον δρόμο προς μια πιο σκληρή και αποφασιστική στάση.

Τελικά η κρίση αποσοβήθηκε, με την υπογραφή του Πρακτικού της Βέρνης, από τους Πρωθυπουργούς των δύο χωρών Κ. Καραμανλή και Σ. Ντεμιρέλ . Με το Πρακτικό της Βέρνης , οι δύο χώρες δεσμεύονταν  να μην προβούν σε ενέργειες που θα παρενοχλούσαν τις διαπραγματεύσεις, για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και ακόμη θα «πάγωναν» τις έρευνες για τον εντοπισμό  κοιτασμάτων πετρελαίου πέρα από τα χωρικά ύδατα των 6 μιλίων από τις ηπειρωτικές ακτές.        

            

Η κρίση του 1987

Η κρίση του 1987, προκλήθηκε και πάλι λόγω της  αμφισβήτησης  της ελληνικής υφαλοκρηπίδας από την Τουρκία.

  Στις 26 Μαρτίου το  τουρκικό σεισμογραφικό και ωκεανογραφικό πλοίο «Σισμίκ» έλαβε εντολή να  διεξάγει έρευνες, σε περιοχές οι οποίες κατά 90% ανήκαν στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, ξεκινώντας την πορεία του μεταξύ των νήσων Σαμοθράκης, Λήμνου και Ίμβρου.

Ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου θέτει ,  τις Ένοπλες Δυνάμεις σε   πολεμική ετοιμότητα  και  «ΗΠΑ και ΝΑΤΟ ενώπιον των ευθυνών τους»,  για το ενδεχόμενο πολεμικής εμπλοκής στο Αιγαίο, ενώ εμμέσως πλην σαφώς, αφήνει να εννοηθεί, ότι αν το «Σισμίκ» βγει στο Αιγαίο, θα το βουλιάξει!  

Χρειάστηκε τελικά η πυροσβεστική παρέμβαση του Τούρκου πρωθυπουργού Τουργκούτ Οζάλ, ο οποίος από το Λονδίνο που πληροφορήθηκε τα γεγονότα διέταξε το «Σισμίκ» να επιστρέψει στη βάση του, επιμένοντας ότι η Τουρκία έχει και διεκδικεί τα δικαιώματά της, αλλά δεν έχει λόγο να στείλει το πλοίο της σε αμφισβητούμενες περιοχές, στο βαθμό,  που και η Ελλάδα δεν πραγματοποιεί ανάλογες έρευνες.

Βέβαια λίγους μήνες αργότερα υπογράφεται η συμφωνία του Νταβός από τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον Τουργκούτ Οζάλ, που δεσμεύει ως σήμερα Αθήνα και Άγκυρα να απέχουν των ερευνών στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου,  μέχρι να επιλυθεί το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας.  Τη συμφωνία του Νταβός θα αποκηρύξει ο Α. Παπανδρεου  από του βήματος της Βουλής  με το γνωστό «mea culpa». 

Πάντως και το Πρακτικό της Βέρνης και η συμφωνία του Νταβός, είναι σε ισχύ και παραβιάζονται κατάφωρα από τα τουρκικά πλοία «ΤΣΕΣΜΕ» και «ΠΙΡΙ ΡΕΙΣ», χωρίς συνέπειες για την Τουρκία… 


δημοσιεύτηκε στο περιοδικό  "ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ"