Η 15η Ιουλίου του 1965 και του 1974

Του Χρήστου Α. Καπούτση

Η 15η Ιουλίου είναι μια διπλή  επέτειος, με τραυματικές εμπειρίες

 και δυσάρεστες αναμνήσεις,  για τον Ελληνισμό.

 Η  πρώτη είναι τα περίφημα Ιουλιανά του 1965. Και η άλλη,  είναι η Κυπριακή τραγωδία,  με αφετηρία το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου στις 15 Ιουλίου του 1965,   με άμεσο επακόλουθο την τουρκική στρατιωτική εισβολή στη Μεγαλόνησο, λίγες μέρες μετά.

Αθήνα: Στις 7:00 το απόγευμα της 15ης Ιουλίου του 1965  πραγματοποιήθηκε στα ανάκτορα (σημερινό Προεδρικό Μέγαρο, στην οδό Ηρώδου Αττικού) η τελευταία συνάντηση του τότε Βασιλιά Κωνσταντίνου με τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου.

Το Κόμμα της Ε.Κ. με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπανδρέου, στις εκλογές που είχαν γίνει τον Φεβρουάριο του 1964 είχε σημειώσει εκλογικό θρίαμβο συγκεντρώνοντας το 53% του  εκλογικού σώματος.

Η συνάντηση λοιπόν στα Ανάκτορα,  είχε διάρκεια μόνο  δέκα λεπτά και επιβεβαίωσε το αδιέξοδο και την οριστική  ρήξη του Βασιλέως   με τον Πρωθυπουργό της χώρας.

Πενήντα λεπτά αργότερα, ορκίστηκε ο πρώτος «αποστάτης» Πρωθυπουργός, ο τότε πρόεδρος της Βουλής, Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, μέλος της Ενώσεως Κέντρου, ο οποίος είχε ήδη ειδοποιηθεί και περίμενε κρυπτόμενος σε ένα διπλανό δωμάτιο, κατά τη διάρκεια της συνάντησης των δυο κορυφαίων πολιτειακών παραγόντων. 

Η κυβέρνηση Νόβα ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης στις 4 Αυγούστου του 1965, αλλά καταψηφίστηκε.

Για δύο μήνες, Ιούλιος και Αύγουστος του 1965, η Αθήνα συγκλονίζεται από ογκώδεις διαδηλώσεις πολιτών, που αποδοκιμάζουν τους αποστάτες και τις ενέργειες του Βασιλιά. Φοβερά επεισόδια, άγριες συμπλοκές διαδηλωτών με την αστυνομία.  Την 21η Ιουλίου 1965 ο φοιτητής Σωτήρης Πέτρουλας συμμετείχε σε μεγάλη διαδήλωση φοιτητών στην Αθήνα την οποία κατά τις πρώτες βραδινές ώρες προσπάθησε η Αστυνομία να διαλύσει κάνοντας χρήση γκλομπς και δακρυγόνων. Στη σύγκρουση φοιτητών – Αστυνομίας  φέρεται να τραυματίστηκαν και να συνελήφθησαν περίπου 250 διαδηλωτές, μεταξύ των οποίων και ο Σωτήρης Πέτρουλας, στη διασταύρωση των οδών Σταδίου και Λαδά. Η πρώτη καταγραφή του χτυπημένου Σ. Πέτρουλα αναφέρεται στις 03:00 το πρωί της 22ας Ιουλίου στο Σταθμό Α΄ Βοηθειών του Ε.Σ. στην οδό Γ΄ Σεπτεμβρίου,  όπου και διαπιστώνεται ο θάνατός του.

Τελικά, μετά τις αποτυχημένες προσπάθειες των Γ. Αθανασιάδη και Η. Τσιριμώκου, να εγκρίνει η Βουλή Κυβέρνησή τους,  δόθηκε εντολή σχηματισμού Κυβέρνηση στο στέλεχος της Ένωσης Κέντρου  Στέφανο   Στεφανόπουλου. Η Κυβέρνηση Στεφανόπουλου,  έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή στις 24 Σεπτεμβρίου 1965,   με 152 ψήφους υπέρ και 148 κατά. Η κυβέρνηση Στεφανόπουλου θα παραμείνει στην εξουσία ως την 21η Δεκεμβρίου 1966, οπότε και θα ανατραπεί ύστερα από συμφωνία του βασιλιά, του αρχηγού της ΕΡΕ και αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης Π. Κανελλόπουλου και του αρχηγού της Ε.Κ. Γ. Παπανδρέου ως επικεφαλής του πρώτου σε εκλογική δύναμη κόμματος,  για διορισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης και διεξαγωγή Βουλευτικών εκλογών. Εκλογές, που δεν έγιναν ΠΟΤΕ, διότι τους πρόλαβαν οι Συνταγματάρχες, και την 21 Απριλίου του 1967 επέβαλαν στη χώρα καθεστώς στρατιωτικής Δικτατορίας. Είναι το χουντικό καθεστώς, που πριν καταρρεύσει προκάλεσε την Κυπριακή τραγωδία. Είναι η «ιστορική γέφυρα», που συνδέει τον Ιούλιο του 1965 και τον Ιούλιο του 1974.

                          ***

ΛΕΥΚΩΣΙΑ: Το πρωί της 15^ης ΙΟΥΛΙΟΥ του 1974, το Στρατιωτικό καθεστώς της Αθήνας, κάνει πραξικόπημα εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, ανατρέποντας τον Πρόεδρό της Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.

Το πραξικόπημα αποφασίστηκε από τους Φαίδωνα Γκιζίκη («Πρόεδρος Δημοκρατίας»), Αδαμ. Ανδρουτσόπουλο («πρωθυπουργός») Γρηγόρη Μπονάνο (αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων)  και Δ. Ιωαννίδη (αρχηγό της χούντας), με εισήγηση του τελευταίου. Στην σύσκεψη συμμετείχαν,  ο Ταξίαρχος Μ. Γεωργίτσης , υποδιοικητής της Εθνικής Φρουράς Κύπρου στη Κύπρο και ο Συνταγματάρχης Κ. Κομπόκης επικεφαλής των Ειδικών Δυνάμεων στην Κύπρο, που ορίστηκαν αρχηγοί του πραξικοπήματος.

Στο «Πόρισμα για το Φάκελο της Κύπρου», που φέρει την υπογραφή και την εγκυρότητα της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας, γίνεται λεπτομερής καταγραφή ΟΛΩΝ των γεγονότων του Ιουλίου του 1974  (Το πόρισμα της κοινοβουλευτικής επιτροπής για το Φάκελο της Κύπρου, εγκρίθηκε από την ολομέλεια της Βουλής στις 17 Μαρτίου 2011).

          Το πόρισμα συντάχθηκε από κοινοβουλευτική επιτροπή της κυπριακής Βουλής ύστερα από ερευνητική εργασία περίπου πέντε χρόνων. Στις 12.000 σελίδες των πρακτικών της επιτροπής περιέχονται μαρτυρίες και δεκάδες χιλιάδες έγγραφα από την Κύπρο και το εξωτερικό.

Στο πόρισμα, τεκμηριώνεται, με στοιχεία και όχι εκτιμήσεις και εικασίες, ότι το 1974 υπήρξε προδοσία στην Κύπρο. Υλοποιήθηκε σχέδιο για τη διχοτόμηση της Κύπρου. Πίσω από το σχέδιο αυτό βρίσκονταν οι Αμερικανοί. Για την υλοποίησή του πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν η χούντα των Αθηνών, οι χουντικοί στην Κύπρο και η ΕΟΚΑ Β...

Για το πραξικόπημα το ΠΟΡΙΣΜΑ αναφέρει αυτολεξεί τα εξής: «Η εκδήλωση της πραξικοπηματικής ανατροπής του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου δεν ήταν ένα στιγμιαίο γεγονός. Ήταν το αποκορύφωμα της συνωμοτικής δραστηριότητας η οποία εκπορευόταν από διάφορους κύκλους στην Αθήνα και στόχευε στην ενδονατοϊκή επίλυση του Κυπριακού. Ο αρχικός προσδιορισμός αυτών των ενεργειών τοποθετείται στο 1965. Στη συνέχεια, με την ανάληψη της εξουσίας στην Ελλάδα από τη χούντα, προσλαμβάνει πλέον επιθετική μορφή και με την καθοδήγησή της σχεδιάζονται απόπειρες δολοφονίας του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, αλλά και διενέργειας πραξικοπήματος»

Το πραξικόπημα έγινε για να ανοίξει ο δρόμος για την στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Άκρως απόρρητα έγγραφα (που περιλαμβάνονται στον προειρημένο Φάκελο της Κύπρο), με ημερομηνία 4 Ιουνίου 1974, αποκαλύπτουν ότι ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Χ. Κίσινγκερ ζητούσε απομάκρυνση - ανατροπή του Μακαρίου και επιβολή των ΝΑΤΟικών σχεδίων. Άλλο απόρρητο έγγραφο του Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Γιόζεφ Λουνς, τρεις ημέρες πριν από πραξικόπημα, εκφράζει συμφωνία με τον υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ κ. Σίσκο για υποστήριξη της τουρκικής εισβολής... (Τα Στοιχεία αυτά είναι στο ΠΟΡΙΣΜΑ  της Βουλής των Αντιπρόσωπων για το Κυπριακό).

Και μια θλιβερή λεπτομέρεια.

Το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, δεν ήταν αναίμακτο. Οι στρατιωτικοί έλληνες και ελληνοκύπριοι ήταν διχασμένοι και χωρισμένοι σε «ενωτικούς» (χουντικοί που ήθελαν την ένωση της Ελλάδας με την Κύπρο) και σε Μακαριακούς, που ήταν αντίθετοι με το απριλιανό καθέτως της Αθήνας. Έχουν καταγραφεί 92 νεκροί και 260 τραυματίες, έλληνες και ελληνοκύπριοι στρατιώτες, πολίτες  και στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων. Έλληνες εναντίον ελλήνων και ελληνοκυπρίων. Θύματα του αδελφοκτόνου φανατισμού,  που επέβαλαν οι παράφρονες πραξικοπηματίες της Απριλιανής Χούντας. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Ταγματάρχη Ζερβού Κωνσταντίνου, που δολοφονήθηκε εν ψυχρώ στο γραφείο του από συνάδελφό του, επειδή είπε,  ότι δεν συμφωνεί με την Ανατροπή του Μακαρίου!  Και υπάρχουν πολλές (άγνωστο πόσες) τέτοιες δολοφονίες στρατιωτικών, που τις έχει σκεπάσει η σιωπή ή η συνενοχή.  Ποιος θα απολογηθεί στις οικογένειες των θυμάτων για αυτά  εγκλήματα, ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, που οφείλονται στη βλακεία , των ψυχοπαθολογικών ηγετών της   χούντας του ΙΩΑΝΝΙΔΗ;

                      ***

Ο πρώτος αποστάτης Πρωθυπουργός

Ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας (Ναύπακτος, 9 Φεβρουαρίου 1893 - 10 Αυγούστου 1987) ήταν πολιτικός, νομικός, λογοτέχνης και δημοσιογράφος. Διετέλεσε πρωθυπουργός και ήταν μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.

Εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας το 1926, με το κόμμα των Ελευθεροφρόνων του Ιωάννη Μεταξά.

Το 1964, ως βουλευτής της Ένωσης Κέντρου, εξελέγη Πρόεδρος της Βουλής, κατά τροπή περιπετειώδη. Κατά την πρώτη ψηφοφορία για την εκλογή προέδρου της Βουλής, 33 βουλευτές της Ένωσης Κέντρου αρνούνται ψήφο στον υποψήφιο του κόμματός τους Γεώργιο Αθανασιάδη - Νόβα. Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου δηλώνει: «Εγίναμεν χλεύη των ηττημένων» και προχωράει στη διαγραφή του Ηλία Τσιριμώκου και του Σάββα Παπαπολίτη..

Στις 15 Ιουλίου 1965, μεσούσης της πολιτειακής κρίσης που προέκυψε κατά την λεγόμενη Αποστασία όπου και ακολούθησε η γνωστή διαμάχη του Γεωργίου Παπανδρέου και Βασιλιά Κωνσταντίνου,  ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας κλήθηκε από τον Βασιλιά να σχηματίσει κυβέρνηση.  Έτσι,  ο Γ. Αθανασιάδης-Νόβας στιγματίστηκε,  ως ο πρώτος «Πρωθυπουργός της Αποστασίας» παρότι η Κυβέρνησή του τελικά δεν πέτυχε να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης και παραιτήθηκε. Ακολούθησε νέα αποτυχημένη προσπάθεια σχηματισμού Κυβέρνησης (υπό τον Ηλία Τσιριμώκο) όταν προσκλήθηκε από τον Βασιλιά και έλαβε σχετική εντολή, όπου και αυτός δεν κατάφερε να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης. Ακολούθησε τελικά η Κυβέρνηση Στέφανου Στεφανόπουλου (1965-66), η οποία και κατάφερε να περιβληθεί με τη ψήφο εμπιστοσύνης. Στην κυβέρνηση αυτή ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας διετέλεσε αντιπρόεδρος.  

            ***

Το προσωνύμιο "Γαργάλατας", το οποίο χρησιμοποιούταν ευρέως από τους πολιτικούς  αντιπάλους του Γ. Αθανασιάδη- Νόβα, κυρίως κατά την ταραχώδη περίοδο της Αποστασίας, προέρχεται από τετράστιχο που γράφτηκε με σκωπτική διάθεση και του αποδόθηκε από τον δημοσιογράφο Κώστα Σταματίου στη στήλη «Αδιακρισίες» της εφημερίδας «Τα Νέα».